ملاتونین چیست؟

ملاتونین هورمونی است که به بدن زمان به خواب رفتن را اعلام می کند. افرادی که مشکلات خواب نداشته‌اند، بدن از ساعت داخلی حدود 24 ساعته‌ای به‌نام ساعت بیولوژیکی ( circadian rhythm ) تبعیت می‌‌‌کند.تغییرات نور و دما به بدن در تعیین زمان احساس خستگی کمک می نماید. مغز ملاتونین را در تاریکی آزاد می‌‌‌کند، و این فرآیند نشان می‌‌‌دهد که ملاتونین به تنظیم حالت خواب در این شرایط کمک می‌‌‌کند.

در معرض نور قرار گرفتن در توقف تولید ملاتونین موثر است و به همین دلیل تاریکی اتاق هنگام خواب از اهمیت برخوردار است.

پژوهشی در سال 2015 به ارزیابی یک گورخرماهی( در پژوهش های علمی درباره مهره داران، از گورخرماهی به عنوان یک مدل نسبتا ایده آل استفاده میشود )مبتلا به جهش نادر پرداخت که مانع تولید ملاتونین در آن می‌‌‌شد. این گونه از ماهی‌‌‌‌ها حتی زمانی که از میزان تاریکی کافی  برخوردار بودند نیز خواب بسیار کمی داشتند.این یافته‌‌‌‌ها نشان می‌‌‌دهد که بدن برای به خواب رفتن به ملاتونین متکی است، نه صرفاً تغییر نور.

شیوۀ عملکرد ملاتونین:

 مکمل‌‌‌‌های ملاتونین با افزایش سطح ملاتونین در افرادی که بدن آنها مقدار کافی از این هورمون را تولید نمی‌‌‌کند خواب را بهبود می بخشند.این مکمل‌‌‌‌ها همچنین کیفیت خواب افرادی را که به اندازه کافی ملاتونین تولید می‌‌‌کنند اما به دلایل دیگر در به خواب رفتن مشکل دارند، را نیز بهبود می‌‌‌بخشند. ملاتونین شیوۀ پاسخ بدن به تاریکی را تغییر می‌‌‌دهد و آن را وارد ریتم خواب‌آلودگی شبانه می‌‌‌کند.

قرار گرفتن در معرض نور در شب (به ویژه صفحه نمایش رایانه و تلویزیون و گوشی های همراه ) مانع از تولید طبیعی ملاتونین بدن و ایجاد اخلال در خواب می گردد.به همین ترتیب، افرادی که به‌خاطر کار شبانه در طول روز می‌‌‌خوابند ممکن است هنگام خوابیدن ملاتونین مورد نیاز بدن را تولید نکنند. مکمل‌‌‌‌های ملاتونین از جمله پیشنهادات درمانی در این گونه موارد است.پژوهش ها پیوسته نشانگر آن است که ملاتونین به افراد در خوابیدن طولانی تر و همچنین سریع‌تر به خواب رفتن کمک می نماید.

در یک فراتحلیلی در سال 2013 صورت پذیرفت و شامل 1683 شرکت‌کننده بود، نشان داده شد که ملاتونین در مقایسه با دارونما مدت زمان به خواب رفتن شرکت‌کنندگان را کاهش داده و مدت زمان خواب آنها را افزایش می‌‌‌دهد.

مطابق با پژوهش های صورت گرفته ، ملاتونین می‌‌‌تواند خواب افراد مبتلا به موارد زیر را بهبود بخشد:

    پرواززدگی (Jet Lag)

    اختلال خواب در کارگران شیفت‌کار (Shift work sleep disorder)

    سندروم تاخیر در فاز خواب

    اختلالات خواب مربوط به نابینایی

    مشکلات خواب ناشی از ملاتونین پایین در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS)

    مشکلات خواب در کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک

میزان مصرف ملاتونین:

دوز مطلوب ملاتونین در افراد مختلف متفاوت است. عوامل مختلفی نظیر وزن بدن، متابولیسم و ​​سلامت کلی ممکن است بر پاسخ بدن به ملاتونین تأثیر بگذارند.

بنیاد ملی خواب( National Sleep Foundation) دوز روزانۀ بین 0.2 و 5 میلی‌گرم برای بزرگسالان را توصیه می‌‌‌کند، که بهتر است یک ساعت پیش از رفتن به تخت خواب مصرف شود. مصرف این دارو به طور قطع باید با مشورت پزشک صورت گیرد و به طور معمول افراد می‌‌‌توانند با دوز پایین آغاز نموده و مراقب عوارض جانبی آن باشند. سپس، می‌‌‌توانند در صورت لزوم به‌تدریج، دوز را افزایش دهند تا زمانی که خوابشان بهبود یابد. توجه گرددکه میزان مجاز دوز مصرفی نباید بیش از 5 میلی‌گرم گردد، مگر اینکه پزشک توصیه نماید.

عوارض ملاتونین:

یکی از شایع‌ترین عوارض ملاتونین خواب‌آلودگی است. برخی از افراد صبح روز بعد مصرف ملاتونین احساس خواب‌آلودگی یا گیجی خواهند نمود. مصرف ملاتونین در آغاز شب یا کاهش دوز مصرف آن به احساس طراوت فرد هنگام بیدار شدن کمک می نماید.

سایر عوارض احتمالی عبارتند از:

    سردرد

    سرگیجه

    حالت تهوع

در برخی از افراد مبتلا به دمانس، ملاتونین ممکن است باعث بدخلقی شود.

اگر چه ملاتونین یک مادۀ شیمیایی طبیعی است، اما باید آن را همانند سایر داروها در نظر گرفت. ممکن است ملاتونین از طریق کاهش اثربخشی داروها، ایجاد عوارض منفی یا تغییر روش متابولیسم دارو در بدن با داروهای دیگر تداخل مضری داشته باشد. افرادی که داروهای دیگری را مصرف می‌‌‌کنند باید پیش از آغاز استفاده از ملاتونین با پزشک خود مشورت نمایند. همانند هر دارویی، واکنش های آلرژیک امکان‌پذیر است. افراد با پیشینۀ واکنش‌‌‌‌های آلرژیک به مکمل‌‌‌‌ها باید از مصرف ملاتونین اجتناب کنند. اگر پس ازمصرف متوجه نشانه‌‌‌‌هایی از واکنش‌‌‌‌های آلرژیک، مانند خارش یا کهیر، شدید باید با پزشک مربوطه تماس بگیرد. اگر فرد دچار مشکل تنفس یا احساس خفگی است، هرچه سریعتر با اورژانس تماس بگیرید.

خطرات مصرف ملاتونین:

بررسی های بسیار محدودی نشان می‌‌‌دهد که ملاتونین خطر ابتلا به تشنج را افزایش می‌‌‌دهد، از سوی دیگر سایر مطالعاتی نیز از کاستن خطر ابتلا به تشنج خبر می دهند.افراد مبتلا به اختلالات تشنج یا با سابقه خانوادگی تشنج باید پیش از مصرف ملاتونین با پزشک خود مشورت کنند.

برخی از تحقیقات روی کودکان نیز نشان می‌‌‌دهد که ملاتونین می‌‌‌تواند عملکرد محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد را تغییر دهد. در نتیجه، این امر می‌‌‌تواند روش تولید یا متابولیسم هورمون‌ها را تغییر دهد  و احتمالاً بر رشد کودک تاثیر بگذارد. با این حال، این تحقیقات قطعی نیستند.

تاثیرملاتونین در کودکان:

مطالعات کوتاه‌مدت دربارۀ ملاتونین در کودکان نشان می‌‌‌دهد که این ماده در کودکان، از جمله کودکان مبتلا به اوتیسم، بی‌خطر است.

والدین و مراقبان، پیش از انتخاب گزینۀ ملاتونین، باید به کودک در کسب رفتارهای خوب خوابیدن کمک کنند، مانند:

    ایجاد الگو و برنامۀ خواب منظم

    مصرف شام حداقل 2 ساعت پیش از خواب

    اجتناب از مصرف کافئین و سایر داروهای محرّک

    حفظ محیط خواب در تاریکی و دمای مطبوع و سکوت

    محدودیت در استفاده از صفحه نمایش به مدت حداقل یک ساعت پیش از خواب

انتخاب دوز مناسب ملاتونین برای کودکان موضوعی چالش‌برانگیز است. باتوجه به این موضوع که این دارو از گروه داروهای مکمل است و دستورالعمل دوز تأیید‌شده‌ای ندارد. در هر حال مشورت با پزشک همواره در دستور کار افراد باید قرار گیرد.

محققان کانادایی پیرامون مصرف ملاتونین معتقدند که دوز معمول در کودکان زیر 6 سال 0.75 تا 1 میلی‌گرم، در کودکان بزرگ‌تر 1.5 تا 3 میلی‌گرم، و در نوجوانان 5 تا 10 میلی‌گرم است. بهتر است کودکان آن را بین 30 و 60 دقیقه قبل از خواب مصرف کنند. محققان مصرف ملاتونین در کودکان زیر 2 سال را جایز نمی دانند.بررسی کوچکی در سال 2011 روی کودکان مبتلا به اوتیسم نشان داد که دوز پایین‌تر ممکن است مؤثر باشد. فقط 1 یا 3 میلی‌گرم ملاتونین برای بیشتر کودکان در مطالعۀ مذکور مفید بود.

اگرچه هیچ دلیلی وجود ندارد که شک کنیم ملاتونین ممکن است موجب آسیب درازمدت داشته باشد، هیچ تحقیقی ثابت نکرده است که مصرف آن به مدت طولانی بی‌خطر است.به همین دلیل، والدین و مراقبان باید ملاتونین را برای کوتاه‌ترین مدت ممکن استفاده نموده و پیش از استفاده ملاتونین یا هر مکمل دیگری در کودک، با پزشک مشورت نمایند.